Average rating
“Pułapki myślenia” to książka opisująca błędy w racjonalnym zachowaniu ludzi. Daniel Kahneman opisuje dwa systemy myślenia, błędy poznawcze oraz pokazuje, jak możesz wpłynąć na automatyczne reakcje twojego mózgu, aby postępować racjonalnie, nie wyciągać pochopnych wniosków i przeciwstawić się błędnej intuicji.
DWA SYSTEMY MYŚLENIA
Każde podejmowane przez nas działanie podlega jednemu z dwóch Systemów. Pierwszy z nich jest odpowiedzialny za działania automatyczne i intuicyjne. Jest on przez to podatny na różnorakie pułapki; łatwo go oszukać. Drugi system natomiast wymaga od nas wysiłku i zastanowienia, to dzięki niemu jesteśmy w stanie wychwycić te pułapki i podjąć odpowiednie działanie, by się im przeciwstawić (choć czasem nawet i z jego pomocą możemy zostać oszukani).
System 1:
- Działa szybko i automatycznie.
- Nie wywołuje poczucia świadomej kontroli.
- Nie wymaga wysiłku.
- Skupia się na istniejących danych, a ignoruje brakujące.
- Przykłady: odpowiedź na pytanie 2+2, rozumienie prostych zdań, chodzenie tą samą drogą któryś raz.
System 2:
- Wymaga skupienia i świadomego działania.
- Wymaga wysiłku umysłowego.
- Przykłady: rozwiązywanie skomplikowanych działań matematycznych, wypełnianie deklaracji podatkowej, czytanie książki, nauka pływania.
Nieczęsto udaje nam się wykonać dwa działania Systemu 2 jednocześnie; bardzo trudno jest na przykład wyliczyć 17×24, jednocześnie prowadząc samochód na ruchliwej ulicy w centrum miasta. Jednakże z dużą łatwością można w tym samym czasie wykonywać zadania Systemu 1 i 2, takie jak rozmowa z pasażerem prowadząc samochód po pustej autostradzie. Możemy wykonywać kilka rzeczy naraz wtedy, gdy są one proste i niewymagające wielkiej uwagi.
RÓŻNE RODZAJE PUŁAPEK MYŚLENIA
Efekt halo
Efekt halo następuje, gdy znając kilka pozytywnych cech danej osoby zupełnie ignorujemy jej negatywy, lub odwrotnie, ignorujemy pozytywne cechy wiedząc o kilku jej cechach negatywnych. Przykładowo:
Charakter Alana wydaje nam się lepszy od charakteru Bena. W rzeczywistości jednak przejawiają oni te same cechy, zostały one jedynie przedstawione w innej kolejności, a te cechy, które zostały przedstawione jako pierwsze zaburzyły percepcję reszty cech. W pewien sposób informacje pozytywne tworzą wokół Alana “aureolę” (ang. “halo”), w trakcie gdy Ben jest przykryty cieniem jego negatywnych cech.
Zjawisko torowania
Zjawisko torowania występuje, gdy usłyszane wcześniej słowa wpływają na odbiór wyrazów po nich następujących. Na przykład, gdy usłyszysz słowo “dzień”, prawdopodobnie jako następny wyraz przyjdzie ci do głowy “noc”, “słoneczny” lub “długi”. Jeśli dane słowo zostanie utorowane w twoim umyśle, szybciej rozpoznasz je nawet, gdy zostanie wypowiedziane szeptem lub napisane niewyraźną czcionką.
Dostępność umysłowa
Kiedy próbujemy oszacować odpowiedź na jakieś pytanie, na przykład “ile ludzi bierze rozwód po sześćdziesiątce?”, przywołujemy w umyśle przykłady. Jeśli łatwo przypomnimy sobie wiele znanych nam sytuacji pasujących do danego pytania, wtedy prawdopodobnie oszacujemy jego prawdopodobieństwo zbyt wysoko i na odwrót, gdy nie możemy sobie takich przykładów przypomnieć, uznamy, że dana sytuacja nie ma miejsca zbyt często. Takie rozumowanie jest błędne, gdyż na naszą możliwość przywołania sytuacji wpływa wiele czynników:
- Łatwiej jest przywołać zdarzenie skandaliczne i zwracające uwagę, takie jak rozwód gwiazd Hollywood lub skandale seksualne dotyczące polityków.
- Kiedy zdarzenie jest dramatyczne, takie jak katastrofa lotnicza albo wybuch wulkanu, częściej opisywane jest w mediach, przez co łatwiej je sobie przypomnieć.
- Bardziej zapamiętujemy coś, czego bezpośrednio doświadczamy, a nie sytuacje dotyczące innych ludzi.
Stosunek do ryzyka
- Wysokie prawdopodobieństwo zysku, np. 95% szans na wygranie 10000 dolarów wiąże się z lękiem przed rozczarowaniem, a tym samym niechęcią do ryzyka.
- Wysokie prawdopodobieństwo straty, np. 95% szans na stracenie 10000 dolarów sprawia, że mając nadzieję na uniknięcie straty często ryzykujemy.
- Niskie prawdopodobieństwo wygranej, np. 5% szans na wygranie 10000 dolarów to dla nas nadzieja na dużą wygraną, co prowadzi do skłonności do ryzyka.
- Niskie prawdopodobieństwo straty, np. 5% szans na stracenie 10000 dolarów wywołuje lęk przed dużą stratą, a co za tym idzie niechęć do ryzyka.
Niechęć lub skłonność do ryzyka możemy zauważyć w przykładowej sytuacji; kiedy musisz wybrać: 95% szans na wygranie 10000 dolarów lub 9500 dolarów na pewno, wybranie pierwszej z tych opcji oznacza skłonność do ryzyka, natomiast wybór drugiej opcji to niechęć do niego.
Efekt możliwości
Wywołany przez zmianę prawdopodobieństwa z zera do kilku procent sprawia, że często przeceniamy szansę na wystąpienie danego rezultatu. Jesteśmy wtedy skłonni do ryzyka, aby wyeliminować tę niewielką możliwość porażki. Natomiast w przypadku zmiany prawdopodobieństwa z około 95% do 100% występuje efekt pewności, sprawiający, że nadajemy mniejszą wagę prawie pewnym rezultatom i jesteśmy bardziej skłonni do ugody (na przykład wybranie opcji “1000 dolarów na pewno” zamiast 95% szans na 1200 dolarów).
Jak unikać pułapek myślenia?
Pierwszym krokiem do uniknięcia pułapek myślenia jest ich zrozumienie. System 1 działa automatycznie, bez twojej uwagi i to on w głównej mierze jest podatny na pułapki myślenia. Kiedy nie będziesz postępować intuicyjnie, lecz zastanowisz się nad swoim zachowaniem, uruchomisz świadome działanie Systemu 2, tym samym przeciwstawiając się błędnej intuicji i podejmując korzystniejszą decyzję.
ZASTOSOWANIA PRAKTYCZNE
Sztuka pisania komunikatów
Aby napisać dobry, przemawiający do innych komunikat, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad. Przede wszystkim trzeba ograniczyć wysiłek umysłowy potrzebny do poprawnego odbioru danego komunikatu. Przykładem tego może być na przykład pogrubienie części tekstu, aby stała się lepiej widoczna i łatwiejsza w odbiorze.
Ponadto, do wydruku danego komunikatu lepiej jest użyć papieru dobrej jakości, jako że zwiększa to kontrast między tekstem a kartką. Warto także użyć papieru w kolorze niebieskim lub czerwonym i starać się unikać odcieni zielonego, żółtego czy błękitnego.
Nie staraj się na siłę używać wyszukanego słownictwa, bo w ten sposób możesz zostać odebrany jako osoba mało inteligentna i pretensjonalna, a także mniej wiarygodna. Twój komunikat powinien zapadać w pamięć, więc nie bój się zastosować w nim rymów. A gdy powołujesz się na źródło, lepiej będzie wybrać autora o łatwym do wymówienia nazwisku. Wszystko to sprawi, że dany tekst będzie wymagał od czytelnika mniej uwagi, przez co wzrosną szanse na to, że uzna go za wiarygodny.
Prognozowanie na podstawie klasy referencyjnej, czyli jak zwiększyć trafność prognoz
- Znajdź właściwą kategorię odniesienia, czyli klasę referencyjną.
- Uzyskaj dane statystyczne na jej temat.
- Stwórz prognozę opartą na wartości bazowej na podstawie wcześniej znalezionych statystyk.
- Opcjonalnie: wykorzystaj informację o konkretnym przypadku aby odpowiednio skorygować swoją prognozę; potraktować ją mniej lub bardziej optymistycznie, gdy są ku temu powody.
Tak przeprowadzona analiza pozwala na precyzyjne określenie budżetu i oszacowanie rezerwy w razie niepowodzenia.
Jak dobrze przeprowadzić rekrutację
- Zastanów się, jakie cechy będą potrzebne idealnemu kandydatowi na dane stanowisko (staraj się, by nie było ich więcej niż 6). Wybrane cechy powinny być ze sobą niepowiązane.
- Do sprawdzenia każdej cechy przygotuj zestaw pytań. Zastanów się, jakich odpowiedzi oczekujesz od osoby rekrutowanej. Musisz wiedzieć, które odpowiedzi uznać za dobre i pożądane, a które za złe.
- Oceniaj każdą cechę z osobna w wybranej przez siebie skali, na przykład od 1 do 5.
- Zsumuj wszystkie 6 ocen dla każdego z kandydatów.
- Co ważne, musisz mocno postanowić sobie, że wybierzesz osobę z największą ilością punktów, nawet jeśli ktoś inny wywrze na tobie lepsze wrażenie; w ten sposób przeciwstawisz się swojej złudnej intuicji.
Dlaczego warto być optymistą
Osoby optymistyczne wiodą z reguły znacznie szczęśliwsze, dłuższe i zdrowsze życie. Często zostają przedsiębiorcami, wynalazcami lub liderami. To ich firmy odnoszą znaczne sukcesy na rynku, gdyż wierzą w możliwość odniesienia sukcesu. Badania ukazały, że prawie połowa wynalazców kontynuowało rozwój projektu, nawet gdy stwierdzono, że prawdopodobnie nie przyniesie oczekiwanych skutków. Taka wytrwałość jest częstą cechą zauważaną u optymistów.
WAŻNE CYTATY
“Jak coś dobrze znasz, zaczyna ci się to podobać. To efekt czystej ekspozycji”.
“Ocena atrakcyjności drugiej osoby to jedna z ocen podstawowych. Czy tego chcesz, czy nie, robisz to automatycznie i wpływa to na twoje zachowanie”.
“Porównywanie spółek lepiej i gorzej sobie radzących to w znacznej mierze porównywanie spółek, którym się bardziej lub mniej poszczęściło”.
“Nie można po prostu ufać osądom intuicyjnym – czy to własnym, czy innych – ale też nie wolno ich lekceważyć”.
“Niechęć do porażki, jaką jest niezrealizowanie celu, będzie znacznie silniejsza od pragnienia przekroczenia celu”.
*Powyższy artykuł nie jest substytutem przeczytania opisywanej książki. Oryginalny tekst ma nieporównywalnie większy potencjał edukacyjny. Jeśli powyższy opis trafia w Twoje potrzeby, koniecznie przeczytaj książkę na podstawie której powstał. www.ksiazkawpigulce.pl
Może Cię zainteresować:
Książkę kupisz tutaj: