Average rating
Antonio Damasio zgłębia tajemnice ludzkie. Poznaj “Błąd Kartezjusza”, fascynującą książkę odkrywającą wpływ emocji na ludzki umysł i ciało, rzucającą wyzwanie kartezjańskiemu podziałowigo umysłu.
Tradycyjny pogląd, że ciało i umysł są od siebie odseparowane wywodzi się od żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku Kartezjusza. Książka A. Damasio pt. “Błąd Kartezjusza” pozwoli ci zrozumieć, dlaczego znany francuski filozof mylił się, a ciało i rozum, a także emocje są w rzeczywistości znacznie ze sobą powiązane.
Wiele organizmów prostych, w tym jednokomórkowych, zdolnych jest do podejmowania spontanicznych działań w odpowiedzi na bodźce pochodzące ze środowiska. U niektórych z tych organizmów, oraz u wszystkich organizmów złożonych, takie działania spowodowane są przez polecenia mózgu; są one reakcjami. Przykładem takiego zachowania jest ruch – bodziec przenoszony przez jeden neuron pobudza do działania drugi. Co więcej, badania dowodzą, że wszystkie organizmy posiadające umysł podejmują jakieś działania. Ale jak to się ma do książki „Błąd Kartezjusza”?
Wypadek Phinneasa Gage’a
Żyjący w XIX wieku Phinneas Gage przeżył eksplozję, w wyniku której ogromny metalowy pręt przeszedł przez jego głowę. Co dziwne, mężczyzna nie tylko przeżył, ale i był w stanie normalnie rozmawiać zaledwie kilka minut po wypadku. Mężczyzna był rzetelnym i sumiennym pracownikiem, jednak po doświadczonej eksplozji jego charakter uległ znacznej zmianie – stał się impulsywny i nie przejmował się swoją przyszłością, w wyniku czego został zwolniony z pracy.
Sekcja zwłok i dokładniejsze badania, przeprowadzone na wiele lat po śmierci Gage’a wykazały, że pręt uszkodził część mózgu odpowiedzialną za charakter człowieka i odczuwane przez niego emocje. Ta sama część mózgów odpowiada też za myślenie zorientowane celowo oraz dokonywanie wyboru reakcji (podejmowanie decyzji). Tłumaczy to impulsywne zachowanie Phinneasa Gage’a po wypadku. Pręt nie uszkodził jednak okolic odpowiedzialnych za funkcje językowe i motoryczne, dlatego też mężczyzna mógł nadal bezproblemowo wypowiadać się i poruszać.
Co ciekawe, testy psychologiczne z reguły nie są w stanie dokładnie ukazać uszkodzenia mózgu w testach na inteligencję, gdyż nie sprawdzają wszystkich funkcji. Pacjent o częściowym uszkodzeniu mózgu może nadal wykazywać się ponadprzeciętną inteligencją w takim teście, mimo że w życiu codziennym łatwo jest zauważyć niepokojące zmiany w jego zachowaniu.
Tworzenie obrazów
Obrazy percepcyjne – obrazy tworzące się podczas doświadczenia wrażeń zmysłowych, np. pod wpływem słuchania piosenki lub jedzenia twojej ulubionej potrawy.
Obrazy przywołane – obrazy tworzące się w czasie przywoływania w pamięci danego wrażenia zmysłowego, np. wspominanie czegoś, co powiedział twój przyjaciel lub przywołanie w myślach widoku Wieży Eiffla.
Dzięki obrazom przywołanym, możesz wyobrazić sobie z niezwykłą dokładnością wydarzenia, które się nigdy nie wydarzyły. Albo i takie, które dopiero mają się wydarzyć. Przywoływane w umyśle obrazy są raczej niedokładnymi replikami rzeczywistości, nie są one tak “żywe” jak ich pierwowzory. Żaden człowiek nie jest w stanie z idealną precyzją wobrazić sobie jakiegokolwiek obrazu.
Obrazy nie są w żaden sposób w mózgu przechowywane. Gdyby tak się stało, przywołanie jakiegoś obrazu trwałoby zbyt wiele czasu, a w dodatku nadmiar informacji sprawiłby, że wyszukiwanie potrzebnej informacji byłoby nieefektywne. Z tego powodu mózg tworzy je za każdym razem, gdy potrzebuje je analizować.
Co ciekawe, achromatopata (osoba niewidząca barw) nie jest w stanie wyobrazić sobie barw. Na przykład, gdy przywołuje w pamięci pomarańczę, widzi jej kształt, ale nie jest ona pomarańczowa, tylko przybiera odcienie szarości. Potwierdza to tezę, że nie przechowujemy w mózgu obrazów, gdyż w takim wypadku achromatopata mógłby po prostu wyobrazić sobie te barwy.
Popędy i instynkty
Niemal wszystkie popędy i instynkty człowieka przyczyniają się do przetrwania jego gatunku, zarówno pośrednio (stworzenie warunków sprzyjającym przetrwaniu, poprawienie warunków zagrażającym przetrwaniu), jak i bezpośrednio (poprzez działania mające na celu ocalenie życia).
Mechanizmy wrodzone:
- należą do nich popędy i instynkty,
- niezwykle istotne dla regulacji biologicznej,
- dzięki nim klasyfikujemy przedmioty w kategoriach “zły-dobry” pod względem wpływu na przetrwanie.
W jaki sposób emocje wpływają na nasz organizm?
Odczuwanie przez dłuższy okres czasu negatywnych emocji może mieć znaczący, szkodliwy skutek dla działania organizmu człowieka. Przykładowo, człowiek pogrążony w żałobie ma znacznie osłabiony układ odpornościowy, przez co jest bardziej podatny na infekcje.
Ponadto, w wielu przypadkach człowiek nie zachowuje się do końca racjonalnie, a raczej podejmuje decyzje pod wpływem uczuć. Co ciekawe, pacjent jest bardziej chętny do podjęcia danego leczenia, gdy powiadomi się go o tym, że 90% pacjentów leczonych w ten sposób w ciągu ostatnich 5 lat przeżyło, niż gdy powie mu się, że 10% tych pacjentów zmarło. Mimo że oba zdania przekazują dokładnie tę samą informację, strach przed śmiercią jest wzmocniony w tym drugim wypadku; chęć unikania “strat” jest większa niż chęć “zysku”.
Udawane emocje
Eksperyment przeprowadzony przez Paula Ekmana dowiódł, że nawet udawany śmiech może wywołać prawdziwe poprawienie nastroju. Uczestnicy eksperymentu doświadczali podobnych emocji do tych sztucznie przez nich wywołanych (na przykład zaczynali się gniewać po tym jak zostali poproszeni o wywołanie gniewu). Jednakże udawana emocja wywoływała w mózgu nieco inną aktywność niż ta sama, lecz szczera emocja. Badanie wykazało, że nie do końca możemy oszukać samych siebie.
Rodzaje uczuć
Uczucia podstawowych emocji uniwersalnych to między innymi smutek, złość i szczęście, czyli najbardziej uniwersalne uczucia.
Uczucia subtelnych emocji uniwersalnych to odmiany wyżej wymienionych uczuć. Przykładowo, euforia i ekstaza to odmiany szczęścia.
Uczucia tła, jak sama nazwa wskazuje, rodzą się w tle stanu ciała. Takie uczucie to minimalistyczne w tonie poczucie istnienia; nie jest ani pozytywne, ani negatywne.
Każdy z nas jest świadomy swojego ciała w każdym momencie, mimo że nie skupia się na nim. Jesteśmy świadomi wszelakich procesów zachodzących w naszym organizmie właśnie dzięki uczuciom tła.
Marker somatyczny, czyli uczucie generowane na podstawie wtórnych emocji, prowadzące człowieka ku jego wcześniejszym doświadczeniom i emocjom. Dzięki niemu możemy łatwiej podejmować decyzje.
- Przypomina automatyczny sygnał alarmowy.
- Negatywny marker somatyczny zwraca uwagę na negatywne skutki, które mogą być wywołane przez jakieś działanie.
- Kiedy przywołuje się pozytywny marker somatyczny, zamiast sygnału alarmowego doświadczamy sygnału zachęty.
- Może spowodować automatyczne odrzucenie rozważanej opcji i skłonienie się ku innemu, mniej ryzykownemu wyborowi.
- Pozostawia do rozważenia mniej alternatyw.
- Zwiększa trafność i efektywność procesów decyzyjnych, a jego brak tę trafność i efektywność zmniejsza.
- Często działa skrycie, nie docierając do świadomości.
Emocje pierwotne i wtórne
Emocje pierwotne działają na nas od samego urodzenia, doświadczamy ich w reakcji na różne cechy otoczenia, na przykład na określone (nieprzyjemne) dźwięki. Są one istotne, gdyż dzięki nim możemy uchronić się przed zagrożeniem. Na przykład stwierdzamy “należy zachować się ostrożnie w pobliżu rzeczy przypominających x”. Ponadto, w czasie pierwszego spotkania z zagrożeniem możesz dowiedzieć się o jego słabościach i wykorzystać to w czasie drugiego spotkania.
Kiedy zaczynamy świadomie i celowo rozważamy daną sytuację, odczuwamy emocje wtórne.
Emocje pierwotne kontrolujeukład limbiczny, a więc uszkodzenie tego układu zaburza odczuwanie tych emocji. Natomiast emocje wtórne mogą zaburzyć się przez uszkodzenie kory przedczołowej.
Ważne cytaty
“Kontrola zwierzęcych skłonności przez myśl, rozum i wolę czyni nas ludźmi”.
“Siła woli to po prostu inna nazwa dla kierowania się w wyborach skutkami leżącymi w dalszej perspektywie”.
“Uczucie wobec określonego obiektu opiera się na jego subiektywnej percepcji, percepcji stanu ciała, który on modyfikuje, oraz percepcji zmodyfikowanego stylu i wydajności procesów myślowych, które przebiegają w tym czasie”.
“Emocje to kombinacja prostszego lub bardziej złożonego procesu umysłowej oceny, wraz z towarzyszącymi mu reakcjami dyspozycyjnymi w większości skierowanymi ku ciału właściwemu”.
“(…) świadomość własnych emocji daje elastyczność reakcji opartą na przebiegu twoich dotychczasowych interakcji ze środowiskiem”.
Może Cię zainteresować:
*Powyższy artykuł nie jest substytutem przeczytania opisywanej książki. Oryginalny tekst ma nieporównywalnie większy potencjał edukacyjny. Jeśli powyższy opis trafia w Twoje potrzeby, koniecznie przeczytaj książkę na podstawie której powstał. www.ksiazkawpigulce.pl
Książkę kupisz tutaj: